معماری و شهرسازی
نقش مدیریت های شهری در توسعه کشور
نقش مدیریت های شهری در توسعه کشور
سید محمد جواد سجادی نژاد، 20 مهر 92
تاریخ انتشار : شنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۲ ساعت ۱۱:۳۹
در این روزهای تغییر و تحول، هرروز خبرهای جدیدی از انتصابات و
رویکردها و دیدگاه های نو مطرح می شود. این تغییرات و رویکردهای جدید در
نوع خودش مثبت و امیدبخش است. اما چیزی که تقریباً مورد غفلت و یا در حاشیه
واقع شده است آغاز به کار دور جدید (چهارم) شوراهای اسلامی شهر و روستا
است که تغییرات رویکردی و مدیریتی آن می تواند نقش مهمی در رفع نیازها و
افزایش رضایتمندی شهروندان ایفا نماید. با عنایت به اهمیت این جایگاه، در
قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی چندین اصل به شوراها اختصاص یافته است.
در
ایران حدود ۱۲۰۰ شهر وجود دارد که ۴۰ شهر آن بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت
دارند و مابقی جمعیتی کمتر از این مقدار دارند. بیش از هفتاد درصد جمعیت
کشور در شهرها زندگی می کنند. فارغ از تعاریف جامعه شناختی و شهرسازی،
شهرها بستری برای زندگی جمعی و رفع نیازهای اجتماعی هستند. در شهرها مردم
کار و تلاش، استراحت و تفریح می کنند. شورای شهر و شهرداری، نهاد عمومی
غیردولتی هستند و شهردار که منتخب شورای شهر است، وظیفه دارد شهر را در
چارچوب اسناد و قوانین فرادستی اداره نماید. عمده محورهای تلاش شورای شهر و
شهرداری عبارتند از؛ عمران و آبادانی شهر، نظافت و زیبایی شهری، خدمات
شهری و حمل و نقل عمومی، فضای سبز، اوقات فراغت و فرهنگ شهروندی و آسیب های
اجتماعی و غیره که البته نظارت بر ساخت و ساز، انتقال زباله های شهری و
آسفالت نیز جزئی از وظایف یک شهردار محسوب می شود.
کم توجهی به
مدیریت شهری موجب شده، شاخص ها و استانداردهای شهری در همه شهرها در یک سطح
منطقی قرار نگیرند و فاصله توسعه یافتگی بین شهرهای کشور معنادار باشد. به
همین دلیل رشد مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگتر افزایش یافته و در
شهرهای بزرگتر با انباشت و انفجار جمعیت و معضل جدی حاشیه نشینی مواجهیم.
بنابراین
با یک بررسی ابتدائی مشخص می شود که تغییر و تحولات رویکردی و مدیریتی در
شهرها و حتی روستاها برای مردم و شهروندان بسیار ملموس تر و محسوس تر از
بسیاری تغییرات مدیریت دولتی است. اما چرا تغییرات در دولت تا خردترین سطح
آن منعکس و در رسانه های مختلف بازتاب دارند ولی تغییرات مدیریتی و رویکردی
شهری کمتر مورد توجه واقع می شوند؟
بیان مساله:
«در
سند چشم انداز ۱۴۰۴ ایران کشوری توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی،
جغرافیایی و تاریخی و دارای جایگاه اول درسطح منطقه تعریف شده است» با
عنایت به اینکه این سند از مهمترین اسناد فرادستی کشور محسوب می شود،
بنایراین:
آيا بدون توجه به مدیریت شهری می توان کشوری توسعه یافته شد؟
آیا در ۱۲سال آینده (یعنی سال ۱۴۰۴) شهرهای ایران در سطح منطقه دارای جایگاه اول توسعه یافتگی هستند؟
آیا
شاخص های توسعه در بخش مدیریت شهری احصا و به شوراهای اسلامی شهر و روستا
ابلاغ شده و در صورت ابلاغ آیا مورد نظارت و ارزیابی سالانه واقع می گردند؟
و ...
نقش دولت در مدیریت شهری:
همانگونه
که مطرح شد شوراهای اسلامی و شهرداری ها نهاد عمومی غیردولتی هستند و
تصمیمات هر شورا و شهرداری در همان شهر نافذ و قانونی است و از دیگر
شهرداریها کاملا مستقل عمل می کند. مهمترین وظیفه دولت، هدایت و نظارت کلان
و پشتیبانی فنی شوراها و شهرداریها است. در همین راستا اولین سوالی که
باید توسط مسئولان در دولت و مجلس پاسخ داده شود این است که آیا «شورای
شهر»، شورای شهر است یا شورای شهرداری؟ و آیا شهردار، مدیر شهر است یا مدیر
شهرداری؟ طبیعتاً اگر شورای شهر و شهردار متولی شهر هستند، می بایست
اختیارات و انتظارات، متناسب با یکدیگر باشند. آنچه که اکنون شاهد آن
هستیم، این است که شورای شهر و شهردار، مسئول شهرداری هستند تا شهر!
بنابراین اولین مطلبی که از دولت در راستای مدیریت شهری انتظار می رود،
هماهنگ نمودن و سپس برنامه ریزی برای مدیریت واحد همه دستگاههای ارائه
دهنده خدمات به شهروندان در سطح یک شهر است. ضمن اینکه یکی از شعارهای مهم و
اعلامی دولت تدبیر و امید، کوچک سازی دولت و توجه و حمایت بیشتر از بخش
های غیر دولتی است.
به نظر می رسد اقدام دیگری که می تواند باعث
افزایش تحولات در مدیریت شهرها شود، انسجام شهرداری ها تحت عنوان یک تشکل
است. این تشکل می تواند ضمن انسجام این ۱۲۰۰ جزیره، آنها را به یک کل
یکپارچه که به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی شناخته می شوند، تبدیل نماید.
البته این نهاد، بزرگترین نهاد عمومی غیر دولتی منسجم به لحاظ اجتماعی و
اقتصادی خواهد شد. از برکات اجتماعی این تشکل فراگیر، تبادل تجربیات، هم
افزایی اقتصادی، فراهم نمودن رقابت سازنده با یکدیگر و سپس با دیگر شهرهای
جهان و غیره خواهد بود. البته دولت می تواند با محقق نمودن این سرمایه
اجتماعی، قسمت مهمی از شاخص های توسعه و چشم انداز ۱۴۰۴ را در حوزه مدیریت
شهری از این تشکل مطالبه نماید.
همچنین دولت می تواند با فراهم
نمودن زمینه و بستر های لازم برای هم افزایی دانش مدیریت شهری و کاربردی
نمودن آن در سطح شهرها و تبادل با مراکز علمی معتبر جهان، ضمن کاهش فاصله
دستاوردهای علمی و اجرایی، افزایش سرعت تحولات و پوست اندازی های مطلوب
شهری را در کشور گسترش دهد و پاسخ هایی در خور برای معضلات زندگی شهری و
سئولات پیش روی فراهم نماید. ضمن اینکه کسب جایگاه اول منطقه با معیارهای
ایرانی و اسلامی (و نه کپی سازی غربی) بر اساس سند چشم انداز و پیشی گرفتن
از شهرهای مطرح منطقه (همانند برخی از شهرهای کشورهای حاشیه خلیج فارس و
کشور ترکیه) نیازمند افزایش سرعت تحولات علمی و اجرایی در مدت زمان
باقیمانده تحقق سند چشم انداز (۱۲ سال) خواهد بود.
امیدواریم که
دولت تدبیر و امید با استفاده از سرمایه های اجتماعی و انسانی فراوان و بکر
کشور، جهشی عظیم در توسعه همه جانبه شهرهای کشور ایجاد نماید.
نقل از الف
آرشيو مطالب...