سایر مباحث مدیریت
روش شناسي تعیین فهرست 100 شركت برتر ايران
روش شناسي فهرست 100 شركت برتر ايران:
رتبه بندي شركتها در محيط كسب و كار
تلاشي علمي براي تلخيص بسياري از اطلاعات پيراموني محيط كسب و كار در قالب سنجه هاي
ساده و قابل درک است. رتبه بندي ميتواند اطلاعات مفيدي در مورد وضعيت شركتها در
مقايسه با رقباي خود در اختيار ذينفعان از قبيل مديران، سهامداران و سرمايه گذاران
، اعتباردهندگان و بانكها، مشتريان، دولت و سازمانهاي دولتي و ... قرار
دهد.
با كمك بررسي مداوم تحولات در رتبه بندي شركتها، تشخیص جهت حركت در کسب
و کارهای اقتصادي و شناسايي دورنماي رونق و ركود در صنایع مختلف و حتی ارزيابي
ميزان اثربخشی سياستهاي اصلاحی اعمال شده، قابل پيگيري است.
باید توجه داشت
که دو روش کلی برای ارزیابی بنگاههای اقتصادی وجود دارد:
روش اول، روش ارزیابی
جایگاه و نتیجه عملکرد شرکتها است. بسياري از فهرستهاي رتبه بندي متعارف در جهان از
قبيل فورچون 500، هزار شركت برتر آمریکا، FTSE، S&P و ... بر اساس يك يا مجموعه
اي از شاخصهاي خروجي گرا به رتبه بندي شركتها مي پرد ازند. در واقع، مبنای ارزيابي
از جايگاه و عملكرد شركتها در این فهرستها، براساس يك یا مجموعه ای از شاخصها با
ماهیت ارایه خروجي و نتیجه عملکرد شرکت است.
روش دوم، روش ارزیابی فرآیندی
عملکرد شرکت یا روشهای فرآیند گرا است. در این مدلهاي رتبه بندي، معيار ارزيابي
شركتها بر فرآیند کار تمرکز بیشتری دارد. این مدلها بر مجموعه گسترده تري از شاخصها
اعم از کیفی و کمی و بر دامنه وسیعتری از متغيرها كه وروديها (Input) و فرآيندها
(Process) و خروجيها (Output) را در بر ميگيرد، تکیه دارند. انواع مدلهاي متداول
ارزیابی كيفيت نظیر مدل دمینگ، بالدریج، EFQM و ... در این گروه قرار دارند. بدیهی
است این مدلها در ارزیابی یک شرکت خاص و به منظور گزارش دهی به مدیران و ذینفعان
مستقیم شرکت مناسبت بیشتری دارند، چون به تفصیل درگیر عملکرد شرکت می شوند. اما
دقیقاً به همین دلیل، از قدرت نفوذ کمتری برخوردارند. در واقع، جامعه مخاطبان این
نوع رتبه بندیها محدود به ذینفعان مستقیم شرکت است و شرکتهای مشارکت کننده در این
نوع رتبه بندیها نیز محدود است.
به دليل نياز به دامنه گستردهای از اطلاعات
برای محاسبه معيارهای ارزيابی در روشهای فرآيند گرا، در بسياری از مواقع انجام
بخشهایی از کار در این رتبه بندیها بر "خود ارزيابي" استوار میباشند.
این
مساله زمانی که قصد رتبه بندی میان شرکتهای زیادی را داریم، غیر قابل اتکاء خواهد
بود. به همين دليل از قابليت روشهای فرآیندگرا در تدوين فهرستهای عمومی کاسته می
شود. اینکه بسیاری فهرست فورچون 500 را می شناسند و می دانند كه مثلا شرکت اول اين
فهرست چه شركتي است ، اما در مورد رتبه بندی EFQM در آمریکا و یا کشورهای دیگر،
اطلاعی در دسترس عموم نیست، نمونه ای از تفاوت قدرت نفوذ در این دو روش رتبه بندی
است.
هدف تدوین فهرست صد شرکت برتر ایران "شفاف سازی فضای کسب و کار و
جایگاه اقتصادی شرکتهای ایرانی و رتبه بندی آنها از نظر میزان تاثیرگذاری در اقتصاد
ملی، با هدف گسترش رقابت در فضای کسب و کار بنگاههای اقتصادی" است.
با هدف
فوق فهرست صد شرکت برتر ایران (IMI-100) تناسب بیشتری با روشهای رتبه بندی خروجیگرا
( نتیجه گرا) دارد. چون شفافسازی جایگاه اقتصادی شرکتها هدفی است که مدلهای
فرایندگرا نمی توانند به آن پاسخ گویند. به خصوص زمانی که تعیین جایگاه اقتصادی
شرکتها در مقایسه با هم مطرح است، نمیتوانیم ارزیابی خود را محدود به چند شرکت خاص
نماییم. افزایش تعداد شرکتها نیز استفاده از روشهای فرآیندگرا را به عنوان کاری
مداوم و سالانه غیرممکن میکند.
بنابراین فهرست صد شرکت برتر ایران، فهرستی
برای شناسایی جایگاه اقتصادی بنگاههای اقتصادی بر مبنای روش رتبه بندی براساس
روشهای خروجیگرا است.
2/2- شاخصهای مورد استفاده در طرح:
با توجه به
عموميت فهرست IMI-100 و وجود انواع شركت هاي توليدي و خدماتي شركت كننده در اين
طرح، جهت همگن كردن رقم فروش اين شركتها، در مورد اكثر شركتهاي توليدي و خدماتي رقم
فروش خالص آنها منظور ميشود، در مورد بانكها از مجموع درآمدهاي مشاع و غيرمشاع
آنها استفاده ميگردد و مجموع درآمدهاي بيمهاي و درآمد حاصل از سرمايهگذاريها
نيز در مورد شركتهاي بيمهاي لحاظ ميشود.
پس از گزينش و رتبه بندي شركتها
براساس شاخص"حجم فروش"، اين شركتها براساس شاخصهاي ديگري مقايسه و رتبه بندي مي
شوند. اين شاخصها عبارتند از:
– رشد فروش
– فروش سرانه
– دارايي
–
رشد دارايي
– تعداد كاركنان
– رشد اشتغال
– سود آوری
– رشد سود
–
بازده فروش
– بازده دارايي
– بازده ارزش ويژه
– گردش دارايي
– نسبت
مالكانه
– صادرات
– صادرات سرانه
– نسبت جاري
– نسبت خالص وجوه ناشي از
عمليات به فروش
– نسبت خالص وجوه ناشي از عمليات به سود عملياتي
– نسبت
بدهي
– نسبت پوشش هزينه بهره
– ارزش بازار
– بازده بازار حقوق صاحبان
سهام
– نسبت P/E
– نسبت P/B
در تحليل آمار و نتايج رتبهبندي
ارايه شده از شركتها لازم است به مواردي كه ممكن است به دليل شرايط خاص اقتصاد
ايران، به عنوان اقتصادي در حال توسعه، ايجاد شود توجه كافي صورت گيرد.
• در
اقتصاد ايران، مانند بسياري از اقتصادهاي در حال توسعه، قيمتها منعكس كننده تمامي
واقعيات اقتصادي نيستند. وجود يارانه هاي مختلف، دخالتهاي دولت در كنترل قيمتها و
مواردي از اين قبيل، موجب انحراف قيمتها ميشود و لذا قيمتها قادر نيستند وضعيت
واقعي رشد يك شركت را نشان دهند. مثلاً رشد فروش يك شركت در يك اقتصاد سالم نشان
دهنده افزايش قيمت محصول فروش رفته و مقدار عددي محصولات فروخته شده است. از آنجا
كه افزايش قيمت اساساً ناشي از افزايش كيفيت محصولات توليدي است، در اين صورت
افزايش فروش، نشان دهنده رشد واقعي و سالم اين شركتها است. در حاليكه در اقتصاد
ايران بخشي از تغيير قيمتها يا ناشي از وجود بازارهاي انحصاري و يا ناشي از
دخالتهاي دولت در تعيين قيمت محصولات شركتهاي توليدي است. بنابراين، بايد در
مقايسه فروش شركتها و رتبه بندي آنها از نظر فروش اين مقوله را در نظر
داشت.
مشكل انحرافات قيمتي نه تنها مشكل فهرست IMI-100 است، بلكه در هر نوع
آمار اقتصادي خود را نشان ميدهد. حسابهاي ملي، سبد مصرف خانوار، بودجه دولت، و
آمارهاي مشابه همه انحرافات قيمتي را در خود دارند و لذا به تمامي واقعيتهاي
اقتصادي را منعكس نمي كنند. طبيعي است كه با كاهش دخالتهاي دولت و آزاد شدن تجارت،
قيمتها به سمت شفافيت و سلامت بيشتري حركت خواهند كرد.
• به دليل سابقه
تورمي كشور در سالهاي گذشته، مقايسه جمع كل داراييهاي ثابت شركتها و محاسبات مربوط
به آن بايد با احتياط لازم صورت گيرد. از آنجا كه شركتها بر اساس قيمتهاي تاريخي
داراييهاي ثابت خود را در دفاتر ثبت كرده اند و تاريخ سرمايه گذاري شركتها با
يكديگر متفاوت است، در اين صورت داراييها و نسبت سود و فروش به داراييها تمامي
واقعيت را منعكس نمي كند. با توجه به اين مطلب ضروري است كه در استفاده از شاخصهاي
مرتبط با ميزان داراييهاي شركت در بررسيها و تحقيقات اقتصادي، به اين مساله توجه
شود.
10 شركت پيشرو در رتبه بندي سال 1389(به ترتيب حروف
الفبا)
- شركت ارتباطات سيار
- شركت ايران خودرو
- گروه بهمن
-
بانك پاسارگاد
- شركت پتروشيمي مارون
- بانك تجارت
- شركت خدمات دريايي
و مهندسي كشتيراني
- شركت مپنا
- موسسه مالي و اعتباري مهر (بانك مهر)
-
شركت نفت پاسارگاد
روش انتخاب 10 شركت پيشرو :
معيار اصلي در
انتخاب شركتهاي پيشرو عبارت است از :
"تغيير رتبه فروش شركتهاي فهرست صد
شركت برتر ايران (IMI-100) براي يك دوره سه ساله"
فهرستي كه براساس معيار
اصلي فوقالذكر تهيه ميشود، با توجه به معيارهاي ديگري پالايش ميشود. اين معيارها
عبارتند از :
وجود اطلاعات شركت در طرح IMI-100 براي حداقل 3 سال اخير
منفي نبودن تغيير رتبه فروش شركت در سال اخير
زيان ده نبودن شركت
مرحله پاياني : پس از انجام مراحل قبلي، فهرست حاصل، توسط كميته اي از
خبرگان صنعت و محيط كسب و كار بررسي و 10 شركت پيشرو تعيين ميگردند.
• در انتخاب
شركتهاي پيشرو، اين كميته به سطح بلوغ شركتها توجه ويژه اي دارد. در مورد شركت هاي
بالغ (Mature)، تغيير مثبت رتبه فروش يا حتي حفظ جايگاه، داراي اهميت بيشتري است.
آرشيو مطالب...