حمل و نقل
**ضرورت حمایت از توسعه اقتصادی صنعت حمل و نقل هوایی
در روزهای اخیر، بحث های فراوان و مفیدی در خصوص آزادسازی در بخش حمل و نقل هوایی انجام شده است. این مباحث بیشتر معطوف به آزادسازی نرخ بوده و متاسفانه موضوعی که کمتر به آن پرداخته شده، آزادسازی مسیرهای هوایی است.
به گزارش ایرنا هدف از آزادسازی در صنعت حمل و نقل هوایی، ایجاد فضای توسعه صنعت است که با گستره ای از سیاست ها و اقدامات مرتبط تاثیرگذار خواهد بود. در بسته سیاستی جدید نیز، آزادسازی تنها ناظر بر قیمت ها نبوده و علاوه بر مسیر و قیمت، در برخی سیاست های دست و پاگیر حاکمیتی نیز با هدف رشد بازار و ارتقاء ایمنی تجدید نظر شده است.
** آزادسازی و نگاه همه جانبه
در آزادسازی باید تا حد امکان، به همه پارامترهای بازار پرداخت تا معنی صحیح آن، یعنی عدم دخالت فعال حاکمیت در فعالیت بازار و پرداختن به زمینههای فضای کسب و کار، محقق شود. در غیر اینصورت، آزادسازی انجام نشده و دخالت حاکمیت در بازار تنها از یک حوزه به حوزه ای دیگر منتقل می شود.
در صورتی که در آزادسازی، تنها به نرخ بلیت پرداخته شود و مسیرهای پروازی مشمول آزادسازی نشوند، آنگاه مسیرهای اختصاص داده شده به شرکت های هواپیمایی به مزیت رقابتی آنها بدل خواهد شد و این شرکت ها را از اتخاذ رویکردهای صحیح تجاری برای افزایش مزیت اقتصادی بی نیاز خواهد کرد.
در این شرایط، شرکت های هواپیمایی باز هم در یک فضای غیر رقابتی قرار خواهند گرفت که باعث گشایش اقتصاد صنعت نخواهد شد. در این شرایط، نگرانی از تبانی شرکت های دارای سهم از بازار، تبدیل به یک نگرانی صحیح خواهد شد.
هرچند باور این موضوع کمی مشکل به نظر می رسد، اما حتی دخالت حاکمیت در کیفیت خدمات نیز، معادله آزادسازی را به هم خواهد ریخت. نکته اینجا است که تاکنون، شرکت ها موظف بوده اند بلیت سفرهای هوایی را با نرخ مشخصی در مسیرهای مشخص بفروشند. در این شرایط، حاکمیت دخالت چندانی در کیفیت خدمات ارائه شده ( به معنی کیفیت درک شده توسط مشتری) نداشت و بنابراین در بیشتر مواقع، ارائه خدمات کمتر به معنی سودآوری و موفقیت بیشتر بود.
دو پارامتر مهم در معادله بازار، قیمت مطالبه شده و خدمات ارائه شده بود که با یکدیگر دارای ارتباطی مستقیم دارند. حال اگر حاکمیت، پرداختن به نرخ را رها کند و در عوض به خدمات بپردازد، باز هم به شکلی موثر در حال دخالت در بازار است، زیرا خدمات اجباری که حاکمیت طلب می کند، بر روی نرخ اثر گذار بوده و شرکت ها نمی توانند با برقراری توازنی بین خدمات و نرخ، الگوی متفاوتی از رقیبان خود را ارائه دهند.
** الگوی صحیح اعمال حاکمیت در موازنه کیفیت و خدمات
مطلوب این است که ابتدا سطح حداقلی حقوق مسافران شناسایی و رعایت آن مورد نظارت حاکمیت قرار گیرد. این حقوق قابل معامله نخواهند بود. مهمترین حقوقی که مشمول آزادسازی نخواهند شد، برخورداری مسافران از سفری ایمن، امن و دارای برنامه مشخص است. مواردی مانند رعایت حقوق افراد توان خواه، عدم تبعیض و نیازهای اولیه انسانی هم از دسته موارد غیر قابل اغماض هستند.
حال، خطوط هوایی و مشتریان آن باید مجاز باشند بر سر برخی از حقوق مسافر با یکدیگر معامله کنند. نقش حاکمیت در این میان این است که اطمینان یابد که این معامله، شفاف و صادقانه بوده است و به مفاد آن به درستی عمل شده باشد. به عنوان مثال، مشتریان باید قادر باشند از وعده های غذایی، برخورداری از پذیرایی در فرودگاه، دریافت نشریات در پرواز، امکان استرداد وجه بلیت و یا تعویض آن و مواردی مشابه در ازای دریافت تخفیف بیشتر چشم پوشی کنند. اما لازم است در هنگام خرید بلیت، از همه حقوقی که به آنها تعلق می گیرد آگاه باشند و حقوقی را که چشم پوشی می کنند و مابه ازایی که دریافت می کنند نیز به رسمیت شناخته شود.
یک نکته بسیار مهم دیگر نیز این است که خط هوایی در برابر بلیت فروخته شده، از طریق هر واسطه ای که بوده است پاسخگو بوده و مطالبه حقوق مسافر را به فروشنده بلیت ارجاع ندهد. در نتیجه، این فرض که با آزادسازی نرخ سفرهای هوایی، حاکمیت باید سطح مشخصی از خدمات را الزامی کند، در تناقض با روح و معنی آزادسازی و گشایش اقتصادی مورد نظر از آن قرار گرفته و بلکه باید به نقش حاکمیت در نظارت بر خدمات، به شیوه ای خلاقانه تر و فراتر از یک ناظم نگریست.
** آزاد سازی مسیر بدون آزادسازی نرخ
در کشورهایی که آزادسازی مسیر انجام شده بود، شرکت ها بر سر کیفیت خدمات ارائه شده به رقابت می پرداختند، زیرا امکان این که هر شرکت دیگری در آن مسیر به فعالیت بپردازد و خدمات بهتری ارائه دهد وجود داشت. در شرایط حاکم بر حمل و نقل هوایی در کشور ما که مسیرهای پروازی نیز مشمول آزادسازی نبودند، عرصه رقابت به جای ارائه خدمات بهتر، به خدمات محدودتر معطوف شده بود، زیرا با توجه به نبود رقیب در آن مسیر پروازی و اجبار مسافران به پرواز با خطوط هوایی مشخص، هر شرکتی که خدمات کمتری ارائه می داد، سود بیشتری از بازار کسب می کرد. این نکته نشان می دهد که شرایط حاکم بر فضای کسب و کار در صنعت حمل و نقل هوایی تا چه میزان، غیر موثر و حتی مخرب بوده است.
** چرا به نتایج رقابت ناشی از آزادسازی مسیر بسنده نمی شود؟
مطالعات نشان می دهد که آزادسازی مسیرهای هوایی، سبب ارتقای کیفیت درک شده توسط مشتری می شود، اما باعث رشد اقتصاد صنعت نم شود. باید توجه داشت که ارتقای کیفیت پایدار و شایان توجه، ارتقائی است که از توسعه اقتصادی ناشی شده باشد. به بیان دیگر، ارتقای کیفیت یک هدف اصلی نبوده و بلکه از ویژگی های اولیه حمل و نقل توسعه یافته است.
هرچند ممکن است با اعمال مقررات و حمایت شدید، در دوره های زمانی محدود شاهد ارتقاء کیفیت باشیم، اما در این شرایط، با یک صنعت شیک ولی محدود و فانتزی روبرو خواهیم بود. آنگاه صنعتی خواهیم داشت که بهترین قهوه را در یک پرواز 45 دقیقه ای سرو می کند، اما منحصر به قشر خاصی از جامعه است.
در آزادسازی مسیر به تنهایی نیز، ممکن است خطوط هوایی به رقابت بر سر جذب مشتری با ارائه برخی خدمات جانبی جذاب بپردازند، اما به دلیل عدم امکان رقابت بر سر قیمت، راهکارهای بنیادین بهبود اقتصادی را دنبال نخواهند کرد و یا اینکه قادر به جذب سرمایه در بازاری که همه پارامترهای مهم آن توسط دولت کنترل می شود نخواهند بود.
نتیجه این الگو در نهایت، توسعه نیافتگی صنعت بوده و این توسعه نیافتگی، در اندک زمانی بعد خود را به شکل کاهش کیفیت، ایجاد بازار سیاه و حتی بروز رخدادهای نگران کننده ایمنی آشکار می سازد.
** هدف از آزادسازی، توسعه اقتصادی صنعت
بدیهی است که نتایج سیاست های حاکمیتی، با تاخیر و به کندی توسط مردم درک خواهد شد. گاهی سیاست های نادرست، پس از ماه ها و یا سال ها نتایج مخرب خود را آشکار می کنند. از طرف دیگر، یک اصل اساسی این است که همیشه ساختن، پیچیده تر از خراب کردن است. پس آثار مطلوب سیاست های مثبت نیز ممکن است با تاخیر آشکار شده و حتی در اوایل، پالس هایی منفی به افکار عمومی بفرستد.
صنعت حمل و نقل هوایی نیز از این ملاحظه مستثنی نیست. درباره چرخه رابطه بین آزادسازی و توسعه اقتصادی صنعت می توان گفت، مسافران، تا به بلوغ نرسیدن مرحله رشد اقتصادی، بهبود حاصل شده را به طور ملموس مشاهده نمی کنند. آزادسازی در ابتدا مفروضات بازار را چنان تغییر می دهد که چشم انداز مناسبی برای آغاز به کار با الگوهای جدید و ارائه خدمات متفاوت را ایجاد می کند. حال برخی خطوط هوایی، به ارائه برخی خدمات جدید، به معنی مسیرهای جدید، استفاده از ناوگان متناسب با بازار هدف، الگوهای مدیریتی، فنی، عملیاتی و اقتصادی جدیدتر خواهند پرداخت و از آن مهمتر، سرمایه گذارانی که معادلات حاکم بر بازار را مانع می دیدند وارد بازار شده و نوعی متفاوت از خدمات را عرضه خواهند کرد.
در این مرحله، خطوط هوایی ارزان قیمت قادر خواهند بود فعالیت خود را آغاز کنند. پس از تشکیل این شرکت ها و یا تغییر بنیادین در نگاه شرکت های سنتی، مرحله خدمات جدید هوایی آغاز می شود.
برای کاهش قیمت ها در بازار، باز هم باید منتظر ماند تا ورود خدمات جدید، منجر به رشد ترافیک شود و آنگاه این رشد ترافیک، سبب آشکار شدن آثار توسعه اقتصادی شود.
در این مرحله، خطوط هوایی سنتی که بر مبنای شرایط حمایتی و غیررقابتی تنظیم شده بودند و تاکنون قادر به انطباق خود با شرایط جدید نبوده اند شروع به ضرر دیدن خواهند کرد و مطالعه تجربه های دیگر کشورها نشان می دهد که، بیشترین آسیب را کارکنان این خطوط هوایی خواهند دید. اما با توجه به رشد بازار حمل و نقل هوایی، پس از مدتی بازار کار این صنعت نیز دچار گشایش شده و بهبود بازار کار این آسیب را جبران خواهد کرد و کارکنان آسیب دیده به شکلی دیگر و این بار موثرتر از دفعات قبل از بازار کار منتفع خواهند شد.
**ضرورت حمایت از توسعه اقتصادی صنعت حمل و نقل هوایی
واقعیت این است که هیچ چیز در صنعت هوایی بدتر از توسعه نایافتگی نیست. حمل و نقل هوایی یک شکل از حمل و نقل است که از منظر آثار ثانویه و القایی، هیچ شکل دیگری از حمل و نقل با آن برابری نمی کند.
یک نکته عیان، این است که همه جای دنیا با آب و یا با خشکی به هم متصل نیست، اما تمام دنیا با هوا به هم متصل است. این به معنی مزیت بی بدیل این صنعت از منظر دسترسی تلقی می شود. از منظر سرعت نیز، رشد کنونی جهانی مدیون قابلیت جابجایی سریع ناشی از حمل و نقل هوایی است.
جذب ترافیک هوایی عبوری جهانی توسط کشورها، باعث کسب درآمد بیشتر و وابستگی حمل و نقل جهانی به برقراری امنیت در آن کشور خواهد شد.
یک صنعت حمل و نقل هوایی گران، به هیچ عنوان مطلوب نخواهد بود و مزیت های خود را از دست خواهد داد. اما یک صنعت حمل و نقل هوایی توسعه نیافته نیز برای کشوری مایل به توسعه وسیع، بسیار نامطلوب است.
راه آزادسازی، راهی است که غالب کشورهای با حمل و نقل هوایی توسعه یافته از آن گذر کرده اند و این راه، باید با مراقبت لازم در کشور ما نیز طی شود. در این میان لازم است نخبگان با عنایت به حساسیت موضوع، با نگاه عمیق آثار مطلوب طرح آزادسازی بلیت و شبکه پروازی به مطالباتی کلان تر پرداخته و آثار مطلوب آن را در حوزه ها و فواصل زمانی واقعی مطالبه کنند.
نقل از دنیای اقتصاد
آرشيو مطالب...
سید علیرضا آل یاسین :
In The Name Of Allah
Hi,It Was Excellent.
Thanks a lot.