در سال‌های اخیر، صنعت نفت کشور برای تامین مالی پروژه‌های خود با مشکلات بسیاری روبرو بوده است، زیرا از طرفی جذب سرمایه‌گذاری خارجی به دلیل تحریم‌ها، بسیار محدود شد و از طرف دیگر هم وزارت نفت نتوانست سازوکار مناسبی برای جذب سرمایه‌های مردمی به پروژه‌های سودآور این صنعت طراحی و راه اندازی کند.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت در برنامه زنده تلویزیونی «نگاه یک» در تاریخ 10 مردادماه درباره میزان منابع مالی هزینه شده در صنعت نفت در سال‌های اخیر گفت: «در سال‌های ٩٠، ٩١ و ٩٢ به ترتیب ١٩، ٢١ و کمتر از ١٠ میلیارد دلار در صنعت نفت هزینه شده است، در حالی که این میزان در سال گذشته به حدود ٦ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می شود، امسال بسیار پایین تر از سال گذشته در این صنعت هزینه شود».
در نتیجه، نیازمندی صنعت نفت به جذب سرمایه، افزایش چشم‌گیری داشته است.
سعید قوام‌پور، مدیرکل برنامه ریزی استراتژیک وزارت نفت درباره این که صنعت نفت در طول برنامه ششم توسعه به چه میزان سرمایه‌گذاری نیازمند است، گفت: «صنعت نفت بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده به حداقل 100 و حداکثر 200 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در طول برنامه ششم توسعه نیازمند است». براین اساس نیاز سالانه صنعت نفت به جذب سرمایه بین حداقل 20 و حداکثر 40 میلیارد دلار است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فارس، نگاهی به اقدامات انجام شده توسط وزارت نفت نشان می دهد که این وزارت‌خانه امیدوار است با جذب سرمایه گذاری خارجی، این مشکل را برطرف کنند.
بر این اساس، وزارت نفت در دو سال اخیر، مدل قراردادهای نفتی کشور را اصلاح کرده است و مدل قراردادی جدیدی با نام IPC که جذابیت بیشتری برای شرکت‌های خارجی دارد، طراحی کرده است.
این وزارت‌خانه قصد دارد با برگزاری کنفرانسی در لندن در اواخر آذرماه امسال (دسامبر 2015)، این مدل جدید قراردادی و همچنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشور را به شرکت های خارجی معرفی نماید. ابتدای مردادماه، امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی در کنفرانس تجارت و سرمایه گذاری ایران و اتحادیه اروپا در وین اتریش با اشاره به برگزاری این کنفرانس گفت: «ایران حدود ٥٠ پروژه نفت و گاز به ارزش ١٨٥ میلیارد دلار مشخص کرده و امیدوار است که قراردادهای این پروژه ها را تا سال ٢٠٢٠ میلادی امضا کند».
با این وجود، بعید به نظر می‌رسد که بخش زیادی از برنامه وزارت نفت برای جذب این حجم از سرمایه‌گذاری خارجی محقق شود زیرا براساس بررسی‌های انجام شده، کل میزان سرمایه‌گذاری انجام شده توسط شرکت‌های خارجی در صنایع نفت و گاز ایران براساس قراردادهای بیع متقابل امضا شده بین سال های 74 تا 84، حدود 31.5 میلیارد دلار بوده است. فهرست این قراردادها در جدول زیر آمده است:
قراردادهای خارجی بیع متقابل توسعه میادین نفت و گاز ایران
|
نام میدان
|
سال انعقاد قرارداد
|
برآورد اولیه قرارداد
(میلیارد دلار)
|
شرکت طرف قرارداد
|
| سیری A و E |
1995
|
1.2
|
توتال
|
| پارس جنوبی فاز 2 و 3 |
1997
|
4.21
|
توتال فرانسه
|
| پارس جنوبی فاز 1 |
1998
|
1.02
|
پتروپارس
|
|
درود
|
1999
|
0.99
|
اِلف فرانسه/ آجیپ ایتالیا
|
|
بلال
|
1999
|
0.31
|
اِلف/ بوولی کانادا
|
|
سروش و نوروز
|
1999
|
1.46
|
شل
|
|
نصرت و فرزام
|
2000
|
0.18
|
پتروایران
|
|
پارس جنوبی فازهای 6 و 7 و 8
|
2000
|
4.25
|
پتروپارس/ استات اویل
|
|
پارس جنوبی فازهای 4 و5
|
2000
|
4.01
|
آجیپ ایتالیا/ انی/ پتروپارس/ نیکو
|
|
پارس جنوبی فازهای 9 و 10
|
2002 |
2.5
|
LG کره جنوبی/OIEC و IOEC ایران
|
| سلمان |
2000
|
1.25
|
پتروایران
|
| دارخوین |
2001
|
1.02
|
آجیپ
|
|
مسجد سلیمان
|
2002 |
0.12
|
شیر انرژی کانادا
|
|
فروزان و اسفندیار
|
2002 |
0.58
|
پتروایران
|
| آزادگان |
2004 |
4.45
|
اینپکس ژاپن و نیکو
|
|
پارس جنوبی فاز 12
|
2005
|
4
|
دایلم کره جنوبی/ تکنیمونت ایتالیا
|
نکته قابل تامل این است که حدود 8.5 میلیارد دلار از سرمایه گذاری خارجی مطابق این جدول به قراردادهای توسعه میدان نفتی آزادگان توسط شرکت اینپکس ژاپن و توسعه فاز 12 پارس جنوبی توسط کنسرسیوم شرکت‌های کره‌ای و ایتالیایی مربوط است که در عمل انجام نشد.
در عین حال شرکت پتروایران نیز یک شرکت پیمانکار ایرانی ست که علیرغم کوچک بودن حجم پروژه‌های این شرکت، به دلیل قرار گرفتن این پروژه‌ها در لیست قراردادهای بیع متقابل در آن دوره و استفاده از فاینانس خارجی در بعضی از این پروژه در لیست فوق قرار گرفته است.
در نتیجه، در مجموع 23 میلیارد دلار سرمایه خارجی ظرف مدت 11 سال جذب صنعت نفت شده است و بر همین اساس، امیدواری برای جذب 185 میلیارد دلار سرمایه خارجی ظرف مدت 5 سال در صنعت نفت، خوش بینانه و دور از ذهن به نظر می رسد.
بر این اساس، ضرورت دارد وزارت نفت به صورت جدی استفاده از منابع داخلی برای تامین مالی پروژه های صنعت نفت را نیز مورد بررسی قرار دهد.