هرم جمعیتی کشور و سهم قابل توجه جوانان، می تواند فرصت بزرگی برای توسعه کشور به حساب آید. به نظر می رسد، این روزها یکی از اقشاری که بیشترین پتانسیل برای جهش اقتصادی کشور را داشته و در ضمن با بیشترین چالش اشتغال مواجهند، مهندسان ساختمان هستند. این تناقض عجیب، وقتی به چشم می‌آید که شاهد محصولات تکنولوژیک مهندسان کشورهای مختلف دنیا (مانند کره جنوبی) در سراسر کشور عزیزمان هستیم.
نرخ بیکاری در جهان به طور متوسط ٨.٤ درصد است، اما طبق آمار رسمی دولت، نرخ بیکاری در ایران 12.2 درصد یعنی بیش از میانگین دنیاست. به استناد آخرين گزارش سازمان بين المللي كار؛ بيكاري در ايران ١٣.١درصد است و ايران هجدهمين كشور جهان از نظر نرخ بالاي بيكاري مي باشد. این در حالی است که میزان بیکاری در بین دارندگان مدرک تحصیلی كارشناسي و بالاتر ٣.٥برابر ميانگين بیکاری کشور است و در برخی از استان ها به بیش از 40درصد جمعیت تحصیل کرده می رسد.
پروانه های ساختمانی صادر شده
در سال 1392 تعداد 222850 پروانه ساختمانی توسط شهرداری های کشور صادر شده که این رقم در سال 1393 بیش از 40درصد کاهش یافته است. بنابر آمار موجود، در تهران، آمار ماهانه عرضه واحدهای مسکونی از حدود 20 هزار واحد در سال 1390 به حدود 10 هزار واحد مسکونی در سال 1393 رسیده است. وضعیتی شدیدتر را می توان در تعداد پروانه های ساختمانی صادر شده مشاهده کرد. به طوری که، مرکز آمار ایران از کاهش 53.9 درصدی واحدهای مسکونی پیش بینی شده در پروانه‌های صادر شده برای احداث ساختمان توسط شهرداری تهران و 57.9درصدی آن در کل شهرداری های کشور در نیمه نخست 93 نسبت به مدت مشابه سال 92 خبر داده است.
آمار مهندسان ساختمان
آمار نشان می دهد بین سال های 1381 تا 1391، تعداد دانشجویان رشته های مهندسی، از 431313 نفر به 1435382 نفر رسیده است. این در حالی است، که در این دوره ده ساله، تعداد دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز، رشد فزاینده ای داشته است. همچنین، آمار منتشر شده فوربس حکایت از جایگاه سوم ایران از نظر آمار سالانه فارغ التحصیلان مهندسی در کل دنیا (بدون احتساب چین و هند) دارد.
طبق قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، رشته های مهندسی ساختمان عبارتند از: عمران، معماری، ترافیک، نقشه برداری، شهرسازی و برق. این در حالی است که در بین دانشجویان در حال تحصیل کارشناسی رشته های مهندسی در سال تحصیلی 1391-1392، بیش از 75 درصد دانشجویان در پنج رشته مهندسی کامپیوتر، عمران، برق، مکانیک و صنایع در حال تحصیل هستند.
چالش سازمان نظام مهندسی کشور
تنها در استان تهران، بیش از 110هزار نفر عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان هستند که این آمار در مقایسه با تعداد پروانه های ساختمانی صادره در سطح استان قابل تأمل است. با یک برآورد سرانگشتی می توان دریافت که در صورت توزیع یکنواخت کار ساختمانی، ظرفیت مهندسان موجود چندین برابر تعداد کنونی پروانه های ساختمانی است. نرخ صعودی تعداد مهندسان دارای پروانه اشتغال و نرخ نزولی ساخت و ساز نیز بر این مسئله دامن می زند.
اگر چه سازمان نظام مهندسی ساختمان، به تنهایی توان و ابزارهای لازم برای حل مسئله اشتغال این مهندسان را ندارد، لیکن می تواند با همکاری سایر دستگاه ها، برای اجرایی کردن برنامه های لازم برای اشتغال مهندسان (مثل اشتغال در کشورهای همسایه) راهگشا باشد. همچنین، در نظام صلاحیت های مهندسی باید تجدیدنظر اساسی انجام گرفته و رایزنی های لازم برای ارتقای سرفصل های آموزشی کشور متناسب با نیاز جامعه برای کارآفرینی انجام گیرد.
حرکت در راستای کارآفرینی در زمینه هایی مانند بازیافت مصالح ناشی از تخریب، تعریف صلاحیت هایی همچون نگهداری و تعمیرات ساختمان، پیاده سازی زمینه های قانونی برای صرفه جویی در مصرف انرژی، تلاش برای افزایش عمر مفید ساختمان‌ها، ارتقای کیفیت فرآیند ساخت، حرفه ای کردن فضای ساخت و ساز و افزایش نقش و تأثیرگذاری مهندسان از جمله کارهایی است که نقش آفرینی در آنها از سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور انتظار می رود.
دکتر مهدی روانشادنیا عضو هیئت علمی دانشگاه نشریه پیام ساختمان