• مهندسی و مدیریت ساخت
  • اصول و مدیریت ساخت
  • اصول و مقررات پیمان
  • مدیریت ماشین آلات
  • روش های ساخت
  • مهندسی ارزش
  • مدیریت پروژه
  • تکنولوژی بتن
  • مصالح ساختمانی
  • مدیریت مالی پروژه
  • ایمنی، بهداشت و محیط زیست
  • مدیریت کارگاه
  • کاربرد رایانه در مهندسی
  • سایر مباحث مدیریت
• مهندسی عمران و معماری
  • علم مهندسی عمران
  • مطالب حرفه ای و صنفی
  • معماری و شهرسازی
  • راه و ترابری
  • حمل و نقل
  • سازه و زلزله
  • ژئوتکنیک
  • مدیریت منابع آب
  • سایر مباحث مهندسی
• امور دانشجویان و اعضا
  • عضویت در سایت
  • دریافت فایل
  • دانشجویان من
  • سایر دانشجویان
  • امور تحصیلی
  • ارسال مطلب به سایت
  • همکاری با من
• اخبار و اطلاعیه ها
  • اخبار دانشگاهی
  • اخبار صنفی و حرفه ای
  • اطلاعیه ها
  • سایر خبرها
• یک دیدگاه، یک چشم انداز
  • مطالب خواندنی
  • معرفی افراد موفق
  • نگاهی به آینده
  • اندیشگاه
  • نوشته های من
• پیوند ها
  • پیوندهای علمی
  • پیوند های حرفه ای
  • سایر پیوندها
• درباره من
  • معرفی
  • علاقه مندی ها
  • دیدگاه ها
  • زمینه های تحقیقاتی
  • فعالیت های حرفه ای
  • مقالات و آثار علمی
  • تماس با من

---

نگاه كاركردي به دياگرام FAST

نگاه كاركردي به دياگرام FAST

مهدي روانشادنيا- 1383

 

چكيده

اين روزها اشراف بر روش‌هاي مختلف تحليل كاركرد شرط اصلي راهبري و مشاركت در مطالعات مهندسي‌ارزش به‌ حساب مي‌آيد. دياگرام FAST يكي از پركاربردترين اين روش‌هاست، كه به دليل كمبود منابع در دسترس و اختلاف‌نظرهاي موجود و درنتيجه عدم تسلط به‌كارگيرندگان مشكلاتي را در مديريت پروژه‌هاي مهندسي ارزش ايجاد كرده است. بسياري از اين مشكلات با تفاوت يا تغاير استانداردها توجيه شده است، در حاليكه بايد به اين نكته توجه داشت كه براي يك محصول، پروژه و يا فرايند خاص، FAST صحيح (واحد) وجود ندارد، بلكه FAST معتبر وجود دارد.

اين مقاله ضمن بررسي مختصر استانداردهاي يك دياگرام FAST معتبر، به ارائه تحليل‌هاي لازم در زمينه نقش و جايگاه آن در موفقيت يك مطالعه مهندسي‌ارزش مي‌پردازد. در بخش آخر اين مقاله به دياگرام FAST با يك نگاه متفاوت نگاه شده است و خود دياگرام FAST تحليل شده و در نهايت دياگرام FAST آن در يك كار تيمي ترسيم گرديده است.

 

واژه‌هاي كليدي:تحليل كاركرد- دياگرام FAST –استاندارد

 

1-مقدمه

اگرچه در زمان ابداع مهندسي ارزش تكنيك‌هاي مختلف تحليل كاركرد همچون دياگرام FAST و درخت‌ ارزش SMART وجود نداشت، ولي تحليل كاركرد از همان ابتدا به عنوان قلب مهندسي ارزش مورد توجه پدر مهندسي ارزش، مايلز قرار گرفته بود. پس از مايلز اقدامات متعددي در جهت ابداع روش‌هاي تجزيه بر اساس عمليات، اقدامات، مراحل و وظايف يك محصول، پروژه يا سيستم صورت گرفت كه يكي از نتايج آن دياگرام FAST بود.

دياگرام FAST يكي از روش‌هاي كاركردگرا[1] (در برابر روش‌هاي وظيفه گرا[2]) از مجموعه روش‌هاي تحليل‌ مبتني بر فرايند[3] مي‌‌باشد كه اين روزها كاربردهاي فراواني يافته است.

دياگرام FAST سيستمي است كه مي‌تواند هدف نهايي محصول را به چند لايه يا سطح تقسيم‌بندي كرده و به استفاده‌كنندگان اين امكان را بدهد تا از قابليت اطمينان، ميزان هزينه‌بري و افق‌هاي فراروي هر كاركرد ديد مناسبي پيدا كنند.

اين روزها تسلط بر اين دياگرام براي همه دست‌اندركاران مهندسي ارزش امري لازم به حساب مي‌آيد. اين تسلط شامل آشنايي مناسب با تاريخچه و نقش اين دياگرام و همچنين كسب توانايي ترسيم و تحليل آن مي‌باشد. لازمه اين مسأله اين است كه دياگرام FAST از جنبه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته و رويكرد واحدي در تيم مهندسي ارزش به آن ايجاد گردد.

از اين رو، در سال‌هاي گذشته تمايل فراواني به تدوين دستورالعمل‌ واحد و استاندارد جهاني واحد براي ترسيم دياگرام FAST وجود داشته است، ولي موفقيتي در اين زمينه اندك بوده است. دلايل اين مسأله را مي‌توانم در موارد زير دانست:

1-تفاوت‌هاي ماهوي موارد به‌كارگيري دياگرام FAST

2-لزوم وجود انعطاف‌پذيري بالا در تهيه دياگرام FAST

در هر حال، امروزه اين دياگرام، پركاربردترين روش مورد استفاده در فاز تحليل كاركرد مهندسي ارزش مي‌باشد. شايد بتوان ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين تكنيك، مثل ساختار دو بعدي وسلسله مراتبي، گويايي و سادگي را از دلايل تداوم اين روش دانست.

 

2- نقش دياگرام FAST در مهندسي‌ارزش

از زمان شكل‌گيري تحليل ارزش در سال 1947 ، مايلز و ارليچر نگاه كاركردي به مفهوم مهندسي ارزش داشتند و از آن زمان به بعد تكنيك‌هاي مختلفي در اين راستا ارائه گرديد. ابزاري به نام روش تحليل كاركرد سيستمي(FAST[4]) در سال 1964 ارائه گرديد.

 چارلز دبليو بايتوي[5]، مدير كاهش هزينه و مهندسي ارزش UNIVAC شهر سالت ليك[6]، در يوتا[7]  در سال 1964 تكنيك تحليل كاركرد سيستم‌ها را توسعه داد و در سال 1965 در يك گردهمايي ملي مهندسي ارزش در بوستن[8] ارائه داد. ] 15 [

در فرايند مطالعه ارزش دياگرام FAST بخشي از فاز تحليل كاركرد به عنوان يكي از فازهاي مهندسي ارزش مي‌باشد. به طور كلي فاز تحليل كاركرد در مهندسي ارزش شامل 8 مرحله زير مي‌شود:

1-    شناسايي و تعريف كاركردها

2-    طبقه‌بندي كاركردها

3-    توسعه روابط كاركرد

4-    ترسيم دياگرام FAST

5-    تعيين هزينه و ديگر معيارهاي اندازه‌گيري كاركردها

6-    تعيين بهاي كاركرد

7-    ارزيابي و رتبه‌بندي كاركردها

8-    انتخاب كاركرد براي مطالعه ] 3 [

 

اين تكنيك كه اين روزها قلب مهندسي ارزش خوانده مي‌شود نقش‌هاي زير را در فرايند مهندسي ارزش ايفا مي‌كند:

• چالش و رقابت براي دستيابي به اموال، در جهت تصميم‌گيري‌هاي كلان ايجاد مي‌كند.
• در يك زمان كوتاه افكار و عقايد در مورد مطالعه، جهت‌يابي مي‌گردد.
• ميزان تفاهم تيم در مورد مسأله را افزايش مي‌دهد و به اتفاق نظر تيم منجر مي‌شود.
• قدرت خلاقيت و نوآوري طراحان را تا حد بسياري بالا مي‌برد.
• قابليت شناسايي سريع انواع كاركردها را ايجاد مي‌كند.
• تعيين رابطة بين كاركردها و نشان دادن وابستگي‌ها
• اگر بپذيريم كه درك صحيح مسأله 50 درصد حل مسأله مي‌باشد، بنابراني مدل FAST با شكست مسأله و بوجودآوردن درك صحيح بوسيله شناسايي كاركردهاي مورد نياز جهت بهبود، 50% از حل مسأله است. ]2[
• سيستم تحليل كاركرد تكنيكي (FAST) يك محصول نهايي يا نتيجه نيست اما تا حدي يك شروع است و متكي بر هدف مطالعه است. ]2[.
• تحليل كاركرد يك زبان عمومي است كه تمام تكنولوژي‌ها را در برگرفته و جهت ايجاد زبان مشترك بين متخصصين مؤثر خواهد بود و در زمان تدوين FAST هيچ جهت‌گيري يا پيش‌داوري نسبت به هدف مسأله نخواهد بود. ]2[
• دياگرام FAST فرصتي براي بيان شفاف اهداف ايجاد مي‌كند. ]7[
• تحليل مدل FAST ما را سمتي سوق مي‌دهد كه 2 استراتژي در نظر بگيريم. 1) استراتژي كوتاه‌مدت 2) استراتژي بلند مدت ]7[
• به بيان نيازهاي بهره‌بردار/خريدار از منظر كاركردي و نه از منظر مصداقي مي‌پردازد. ]15[ 
• باعث تفكر و عميق‌تر و تشخيص نقاط پر پتانسيل خواهد شد. ]15[
• FAST به عنوان يك وسيله مناسب به منظور ارزيابي محصول موجود و بهبود بخشيدن وضعيت آن با تكيه بر شناخت كاركردهاي مورد نياز آن مي‌باشد. ]زيمرمن[
• FAST از گام‌هاي مورد نياز براي دستيابي به كاركردها تشكيل شده كه نتيجه نهايي آن پيدا كردن راه حل مسأله است. ]زيمرمن[
• هدف FAST، ساده كردن مراحل مختلف مسأله مثل طراحي، عملكرد و فرآيند مي‌باشد تا با اين حركت كل مسأله را ساده نمايد. ]زيمرمن[

همچنين بيان اسم- فعلي كاركردها در دياگرام FAST مزاياي زير را دارد:

1)  توصيف كاركرد به دقت انتخاب مي‌شود و اطلاعات اضافي همراه آن نيست، بنابراين طراح را وادار مي‌سازد تا در مورد اينكه كدام اطلاعات اساسي است و بايستي باقي بماند و چه اطلاعاتي بايستي رد شوند تصميم بگيرد. اين مسأله تمركز ب ملزومات اساسي در طول فاز خلاقيت را سبب مي‌گردد.

2)  گزينه‌هاي ممكن تأمين كننده كاركردها را محدود نمي‌كند. اين به توسعه فاز خلاقيت كمك مي‌كند.

3)  كاركردهايي كه در طراحي تكرار مي‌شوند به راحتي شناسايي شده و امكان تلفيق و يا حتي حذف آنها را فراهم مي‌گردد.

4)  نكته بسيار مهم اينكه باعث ارتقا فهم اعضاي تيم فارغ از دانش، تحصيلات و پيش‌زمينه‌هاي فني آنها مي‌شود. ] 4 [

 

3-مفهوم و متدولوژي ترسيم دياگرام FAST

FAST يك سيستم بدون بُعد است كه نمايانگر توالي منطقي كاركردهاست و كاركردها را اولويت‌بندي كرده و امكان آزمودن وابستگي آنها را فراهم مي‌سازد. FAST چگونگي اجراي كاركرد، زمان انجام، شخص انجام دهنده و مقدار را مشخص نمي‌كند. ] 2 [

از تعريف فوق چنين بر مي‌آيد كه FAST بر محور كاركرد مي‌گردد. كاركرد چيست؟ به مقصود يا هدفي كه يك چيز يا يك فعاليت قصد انجام آن را دارد كاركرد گفته مي‌شود كه به صورت اسم فعل بيان مي‌شود. ] 2 [

كاركرد شالوده مهندسي ارزش است. كاركرد مفومي است كه مهندسي ارزش با استفاده از آن به توصيف نيازها بر حسب عملكرد مورد انتظار و نه راه حل مورد انتظار خود مي‌پردازد. اين مفهوم به گروه اجازه مي‌دهد تا گزينه‌هايي خلاقانه پيشنهاد كند، كه بر يك الگوي خاص استوار نباشد.[12‍‍]

مهم‌ترين خروجي دياگرام FAST اتفاق‌نظر تيم مي‌باشد. (تا عدم كسب توافق جمعي، دياگرام FAST كامل نخواهد بود.)

از ديدگاه متدولوژي، مي‌توان گفت: مدل FAST «صحيح» وجود ندارد كه بتوان با آن مقايسه‌اي انجام داد، ولي مدل FAST «معتبر» وجود دارد. درجه اعتبار به مهارت‌هاي اعضاي تيم مهندسي ارزش و حدود مسأله وابسته است، ولي به جهت حفظ اصول مي‌توان گفت:

روش تحليل كاركرد سيستم‌ها (FAST ) معتبر يك نمودار افقي است كه نمايانگر كاركردهاست و داراي قوانين زير است:

1)    توالي كاركردها در روي مسير بحراني از چپ به راست به پرسش زير پاسخ مي‌دهد:

« كاركرد بُعدي (سمت چپ)، چگونه اجرا مي‌شود؟»

2)    توالي كاركردها از راست به چپ به پرسش زير پاسخ مي‌دهد؟

«چرا بايد كاركرد بُعدي (سمت راست)، انجام شود؟»

3)  كاركردهايي كه همزمان با و يا در اثر كاركردهاي مسير بحراني هستند، در پايين مسير بحراني خواهند آمد.

4)    كاركرد پايه يك مطالعه آخرين كاركرد سمت چپ است كه در محدوده مطالعات قرار دارد.

5)  كاركرد بالاترين مرتبه، دليل و فلسفه وجودي كاركرد پايه است و در منتهي اليه سمت چپ از محدوده خارج از محدوده قرار مي‌گيرد.

6)   كاركرد پايين‌ترين مرتبه، كاركردي است كه براي شروع پروژه لازم است انجام شود و در منتهي اليه سمت راست و در خارج از محدوده قرار مي‌گيرد. ] 2 [

 

4-استانداردهاي ترسيمي دياگرام FAST :

اگر FAST بخواهد در سراسر دنيا پذيرفته شود، بايستي اول به صورت جهاني درك شود. ] 2 [

استانداردهاي پذيرفته شده FASTدر سراسر دنيا عبارتند از: 

1- چهار جهت اصلي و منطق نمودار FAST به صورت زير مي‌باشند:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-كاركردها بايد بصورت كوتاه‌ترين جمله ممكن بيان شوند، زيرا توصيف‌هاي طولاني و قيد فعل كاركردها موجب محدوديت اعمال روش‌هاي خلاقانه جهت به‌سازي مي‌شود.

كوتاه‌ترين جمله در هر زبان متشكل از يك فعل و يك اسم[9] است تمام كاركردهاي يك سيستم نيز بايد برطبق اين روش توصيف شوند. بطور كلي قواعد توصيف كاركرد بشرح ذيل است:

 

الف)براي توصيف يك كاركرد فقط از يك اسم و يك فعل استفاده مي‌شود. فعل بايد به اين پرسش: «چه كاري يا كارهايي را انجام مي‌دهد؟» پاسخ دهد و اسم بايد پاسخگوي پرسش: «اين كار را با چه چيزي انجام مي‌دهد؟» باشد.

ب) از بكار بردن افعال مجهول يا غير مستقيم مانند: «تأمين مي‌كند»، «فراهم مي‌آورد»، «مي‌دهد»، «هست»و مانند اين‌ها خودداري مي‌شود زيرا بار اينگونه افعال بسيار اندك است.

ج) از كاركردها هدفگونه يا عباراتي چون «ارتقاي دادن، به حداكثر رسانيدن، بهينه كردن، كمترين، بيشترين، صددرصد» خودداري مي‌شود.

 

3- گاهي بوقوع پيوستن يك كاركرد مستلزم انجام همزمان دو يا چند كاركرد ديگر است كه در اين حالت از گزاره منطقي AND استفاده مي‌شود طريقه نمايش اين گزاره بر روي نمودار به دو طريق ذيل است:

الف) هر دو يا چند كاركرد در يك سطح اهميت قرار دارند.

 

 

 

 

ب) يك يا چند تا از كاركردها از اهميت بيشتري برخوردارند.

 

 

 

 

4) گاهي به‌وقوع پيوستن يك كاركرد مي‌تواند از چند طريق انجام گيرد، در اين حالت از گزاره منطقي OR استفاده مي‌شود نحوه نمايش آن بر روي نمودار بطريق زير مي‌باشد.

 

الف)چند گزينه ممكن است در يك درجه اهميت باشند.

 

 

 

 

 

ب) از بين چند كاركرد تعدادي از اهميت بيشتري برخوردارند.

 

 

 

 

 

5- تحليل كاركرد دياگرام FAST :

 

در اين مقاله با يك نگاه كاركردي به دياگرام FAST به ترسيم دياگرام FAST خود اين تكنيك پرداخته شده است. در توجه به اين دياگرام توجه به نكته گفته شده در مورد اعتبار به جاي صحت و منحصر به فرد نبودن دياگرام FAST يك مسأله قابل تأمل است.

 

شرح متدولوژي مورد استفاده............. امين الرعايا

اجزاء:

1)    كاركرد پايه: افزايش قدرت خلاقيت- بيان نياز- بيان مأموريت- مشخص كردن هدف

2)    كاركرد مرتبه بالا: توصيف اهداف عاليه

3)    كاركرد مرتبه پائين: دانستن زمان پايان كاركردها

4)  خط محدوده: رتبه‌بندي كاركرد- تعيين محدوده- جدا كردن كاركردهاي مرتبه بالا- روشن كردن محدوده

5)  خط‌هاي ارتباطي: رتبه‌بندي كاركردها- تعيين جهت- ارتباط كاركرد مرتبه بالا به كاركرد مرتبه پايين- استاندارد كردن نيازها

6)     كاركردهاي مستمر: بيان الزامات

7)  كل دياگرام: توسعه مفهوم- تبديل اهداف- ارتباط كاركردها- توافق تيم- دسته‌بندي كاركردها- درك مسأله- تقويت مفهوم پروژه- آشكار كردن روابط- تعيين توالي كاركردها- ساده كردن مسأله- نمايش روابط كاركردها- تشريح فرآيند كار- ايجاد زبان مشترك- ايجاد همدلي- ايجاد پرسش رودهن- تحريك خلاقيت- زمينه‌سازي براي خلاقيت- شفاف‌سازي اهداف- ايجاد قابليت شناسايي كاركردها- تعيين فهم تيم

8)    كاركردها: استاندارد كردن بيان مسأله- رسم كردن FAST - جدا شدن از مصداق‌ها

آرشيو مطالب...

---

عباس جهان آرا : با عرض سلام و تشکر از آقای دکتر

Copyright 2012