آفتاب: دکتر مهدی روانشادنیا، عضو هیأت علمی دانشگاه - فرایند ساخت مسکن در کشور ما بسیار گران، زمانبر، حادثه زا و ناکارآمد است. از نظر فناوری ساخت، روش تولید مسکن در ایران سنتی بوده و تکنولوژیهای جدید کمترین جایگاه ممکن را دارند. بسیاری از کارشناسان این وضعیت را به عدم به کارگیری تخصصهای مهندسی در ساخت و ساز کشور نسبت می دهند. این در حالیست که طبق قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مجریان ذیصلاح مسئولیت کیفیت در ساخت و سازها که زنجیره؛ کنترل طراحی، تأمین ایمنی در کارگاه، انتخاب و استفاده از کاردانهای فنی و کارگران ماهر، سفارش و بهره گیری از مصالح استاندارد را بر عهده دارند.

از آنجا که عمده خریداران و استفاده کنندگان از ساختمان حاضرند برای خدمات و محصول مناسب در این صنعت هزینه بیشتری صرف کنند، این سوال مطرح می شود که با وجود زمینه های قانونی و تمایلات مردمی چرا پاسخ درخوری داده نشده است؟

شرایط مجری ذیصلاح
مجری ذیصلاح باید چه شرایطی داشته باشد و چه خدماتی را به سازندگان ارائه دهد؟ پاسخ به این سوال به صورت چند شاخصه به عرض می رسد:

پاسخگویی: اگر بنا است سازنده پاسخگو باشد، مجری ذیصلاح هم باید پاسخگو باشد، و چقدر خوب و به جا است که یک حرفه ای پاسخگو باشد، چون صلاحیت پذیرش مسئولیت و صلاحیت پاسخگویی را بیش از هر کس دیگری دارد. حتی در گذشته هم معمار به عنوان یک حرفه مند پاسخگو بود. سازندگان ساختمانهای آینده باید برای مصرف کننده ارزش قائل شوند و ساختمانهای آینده باید دارای گارانتی، خدمات بعد از فروش، بیمه کیفیت و قراردادهای مشتری محور باشند.

رعایت مشخصات فنی: تنها یک مجری متخصص است که می تواند مالک و خریدار را از رعایت الزمات اجرایی مطمئن سازد. مهندس مجری باید صحت انجام تمام عملیات اجرایی طبق مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهرسازی و کیفیت ساختمان را تضمین کند و شناسنامه فنی ساختمان باید گویای آن باشد. کل زنجیره تأمین ساختمان باید در رعایت استانداردها مورد توجه باشد. بر روی این موضوع بیش از بقیه ویژگیها تأکید شده است. بنابراین، تکرار آن را صحیح نمی دانم.

اصول اخلاق حرفه ای: جزای اعتماد مردم به ما مجریان چیزی جز سلامت کاری و پایبندی به اصول اخلاقی نیست. شرافت کاری ما نیز جز صداقت، دقت و همت نمی طلبد. باید در مورد شرایط قراردادهای کاری مجریان ذیصلاح مطالعه و بررسی جدی صورت گیرد. همچنین، جایگاه، نقش و شرح وظایف نهادهای تخصصی مانند سازمان نظام مهندسی بایستی مورد بازنگری جدی قرار گیرد.

معیشت مهندس: قابل انکار نیست که حق الزحمه خدمات مهندسی ساختمان ناچیز بوده و دردی از مهندس حرفه ای دوا نمی کند. اصول اخلاق حرفه ای ایجاب می کند که در ازای کار تخصصی، مزد درخور دریافت شود. این موضوع باید با تحلیهای بیشتری مورد توجه قرار گیرد تا معیشت مهندسان پاسخگو و حرفه ای تضمین گردد.

مدیریت یکپارچگی پروژه های ساختمانی: هم اکنون مهندسان ساختمان، سه صلاحیت حرفه ای در حوزه های؛ طراحی، اجرا و نظارت را از مراجع قانونی کسب می نمایند، شهرداری ساز خود را می زند و تأمین کنندگان صنعت ساختمان نیز راه خود را می روند. اگر قرار باشد مجریان ذیصلاح هم راه خود را بروند چند پارگی مشکلات این صنعت را دوچندان خواهد کرد. آقای آلوارو آلتو در مقدمه کتاب مدلسازی اطلاعات ساختمان سبز می گوید: "هیچ چیز در معماری خطرناکتر از این نیست که با مسائل به صورت جداگانه برخورد شود. اگر ما زندگی را به مسائل جداگانه تقسیم کنیم، امکان ایجاد یک هنر ساختمانی را تقسیم کرده‌ایم." این روزها رویکرد BIM و مدیریت زنجیره تأمین، تلاشی در جهت مدیریت یکپارچگی پروژه ها یک ضرورت برای صنعت ساختمان است.

ویژگیهای مهندس آینده: ساختارهای اجرایی امروز ما فضا را برای هر نوع نوآوری، خلاقیت و قضاوت مهندسی محدود می کند. این در حالیست که برخی از منابع، تعریف مهندسی در دنیای آینده را معادل تولید خلاقانه تکنولوژی دانسته اند. به نظر بنده، واقعیت نظام آموزش مهندسی کشور نیز کمترین میزان تمرکز را بر تربیت مهندس خلاق و تولید کننده فناوری دارند. مراجع معتبر ویژگیهای اصلی مهندس قرن 21 را چنین عنوان کرده اند: خلاق، نوآور و کارآفرین، تحلیل گر محیط کسب و کار، دارای دانش مدیریت، پایبند به اصول اخلاقی و حرفه ای، کنجکاو و فرصت شناس، دارای مهارت های ارتباطی بالا، واجد ویژگی احترام و تحمل، دارای تجربه بین المللی و آماده یادگیری مستمر.

در سالهای پیش رو، بیش از هر زمان دیگری، علم و حرفه مهندسی به هم نزدیک خواهند شد، تمرکز هر نوع طراحی بر سازگاری با محیط و کاهش مصرف انرژی خواهد بود، فرهنگ کار تیمی و فعالیت های چند رشته ای گسترش خواهد یافت و خلاقیت و دانش مدیریت پروژه محور عمده فعالیتهای مهندسی خواهند گردید.
آنچه گفته شد، به علاوه ضرورت اتمام به موقع پروژه های ساختمانی، بهینه سازی هزینه ها، تحلیل ریسک، ایمنی عملیات، تضمین کیفیت و مدیریت ذینفعان ما را به این نتیجه می رساند که ما فراتر از مجریان ذیصلاح، از کمبود مهندسانی با تخصص مدیریت پروژه های ساختمانی رنج می بریم. به فکر تربیت چنین مهندسانی و بستر سازی برای به کارگیری تخصص آنها باشیم.