مهندسی ارزش
تاریخچه مهندسی ارزش
مهندسي ارزش- پيدايش، شكوفايي و تكامل
مهدي روانشادنيا، 1383
مقدمه:
در طول تاريخ، تلاش وقفه‌ناپذير بشر براي ماندگاري سعادتمندانه با همت او براي مصرف بهينه منابع، همزاد و هم‌راستا بوده است. از اين بين در گاه‌شمار تاريخ لحظاتي را شاهديم كه نيروي خلاقيت به ياري چنين همتي آمده و نوآوري، نقطه عطفي براي بهبود ارزش رقم زده است. شناخت روند شكل‌گيري چنين لحظاتي براي قضاوت منصفانه در مورد هر نوآوري، ضروري به شمار مي‌آيد.
روشهاي جلوگيري از بكارگيري منابع غير ضروري و كاهش هزينه از زمان فردريـك تيـلور (Fredrick Taylor ) و با بكارگيري مديريت علمي براي انجام بهتر كارها، با يك تحول عيمق مواجه گرديد و توسط گيلبرتز (Gilberts ) با مطالعه زمان انجام كار هنري فايول (Henry Fayoll ) با مطرح كردن اصول اداره كار توسعه يافت. تحـول بعـدي در اين زمينه با تلاش‌هاي لاورنس مايـلز (Lawrence Miles ) در جهت حذف هزينه‌هاي غير ضروري به دستاوردي مبتني بر عملكردها و استفاده از مزاياي كار گروهي شكل گرفت. اين دستاورد چيزي نبود جز مهندسي ارزش.
در اين مقاله برآنيم تا فرآيند شكل‌گيري اين دستاورد جديد و مهمترين تحولات آن از آغاز تا سالهاي ابتدايي قرن حاضر را در قالب سه مرحله پيدايش، شكوفايي و تكامل مطرح كنيم.
1- پيدايش مهندسي ارزش
سالها بود كه هزينه‌هاي توليد محصول در شركت جنرال الكتريك از نظر آقاي مايلز بيشتر از ميزاني بود كه مي‌توانست باشد. يافتن راهي براي كاهش هزينه‌ها دغدغه اصلي ذهن مايلز در آن سالها بود. سال 1944 زماني كه مايلز به سمت مدير خريد شركت گمارده شد، دغدغه ذهني او باعث بكارگيري يك نگرش كاركردگرا براي خريد مواد اوليه گرديد.
چنين نگرشي از آنجا نشأت مي‌گرفت كه با شروع جنگ جهاني دوم مواد اوليه‌اي چون فولاد، آلومينيوم، مس، برنز، نيكل و قلع در اختيار فعاليت‌هاي جنگي قرار گرفت. مصرف نجومي مواد اوليه، در كاربردهاي مرتبط با جنگ كه مورد استفاده در صنعت الكترونيك نيز بوده اين صنعت را با چالش جديدي مواجه كرد. چاره‌اي جز جايگزيني مواد اوليه صنعت الكترونيك با مواد جايگزين نبود. اين در حالي بود كه كاركردهاي ماده بايستي تأمين مي‌گرديد.
نمونه‌اي كه در آن سالها اجرا گرديد، جايگزيني فولاد ضد زنگ در موتور پمپ زيرآب با يك ماده جايگزين بود. اين ماده جايگزين علاوه بر دوام بيشتر، قيمتي برابر يك سوم قيمت فولاد ضد زنگ را داشت. دليل چنين تفاوت فاحشي چيست؟ اين سؤالي بود كه ذهن مايلز و ارليچر (Harry Erlicher )، معاون شركت جنرال الكتريك را به خود معطوف داشت. براي پاسخ به پرسش مطرح شده، مايلز از سال 1947 به صورت تمام وقت در مسئوليت كاهش هزينه محصولات در شركت جنرال الكتريك به كار گمارده شد. از آن سال تا سال 1952 مايلز مفاهيم كاركردي مرتبط با هزينه را گسترش داد. هزينه‌هاي اضافي بايستي شناسايي و حذف مي‌شدند تا حتي در زمان وفور مواد اوليه، محصول ارزان‌تر و كارآتري به دست مشتريان مي‌رسيد.
برنامه اجرا شده توسط مايلز، به عنوان يك راه حل بهبود مديريت «تحليل ارزش» نام گرفت. مايلز با تشكيل جلساتي از شركت‌كنندگان مي‌خواست فراتر از عادت‌هاي معمول خود بينديشند. در ابتدا رويكرد كاركردگرا در ارتباط با كاهش هزينه‌ها بود و پس از آن افزايش ارزش محصول مد نظر قرار گرفت.
در سالهاي اوليه برنامه تحليل ارزش محدود به شركت جنرال الكتريك بود، تا اينكه در اوايل دهه 1950 همزمان با انتشار مقالاتي در مورد تحليل ارزش اين روش در نيروي دريايي امريكا و با تأكيد بر تحليل نقشه‌هاي مهندسي طرح‌ها بكار گرفته شده و اصطلاح «مهندسي ارزش» جايگزين «تحليل ارزش» گرديد.
2- دوره شكوفايي مهندسي ارزش
مهندسي ارزش از توليدات صنعتي شروع شد و به تدريج از اواخر دهه 1960 در صنعت ساخت و ساز و ديگر صنايع و خدمات كاربرد پيدا كرد. هر چه موفقيت مهندسي ارزش، گاه با چالش‌هايي مواجه گرديد، ليكن تعدد موارد موفقيت اين تكنيك مقاومت‌ها در برابر تغيير را در هم نورديد و نتايج حيرت‌آوري را به دنبال داشت.
دوره شكوفايي مهندسي ارزش با توسعه اين تكنيك به خارج از محدوده جنرال الكتريك آغاز گرديد و به تحولات شگرفي در كاهش هزينه‌ها در كشورهاي مختلف و نهايتاً تشكيل انجمن‌هاي مهندسي ارزش در كشورهاي مختلف منجر گرديد. مهمترين تحولات اين دوره عبارتند از:
- برپايي اولين سمينار تحليل ارزش به همت آقاي مايلز، 1952
- استفاده از مهندسي ارزش در بخشهاي مختلف نيروي نظامي امريكا، از سال 1954
- انتشار كتاب «مهندسي ارزش در مديريت پروژه» نوشته ساكسنا، 1955
- تشكيل انجمن مهندسي ارزش امريكا (SAVE )، 1959
- تشكيل اولين و دومين كنفرانس مهندسي ارزش در دانشگاه پنسيلوانيا و آناهايم كاليفرنيا، سالهاي 1959 و 1960
- تصويب بندهاي آيين‌نامه قرارداد مهندسي ارزش در ارتش امريكا، 1961
- اجباري شدن مهندسي ارزش در قراردادهاي با ارزش بالاي 100هزار دلار در وزارت دفاع امريكا، 1962
- استفاده از مهندسي ارزش در شركت كشتيراني امريكا، 1963
- تشكيل كميته داوطلبانه مهندسي ارزش (SAVE ) در جامعه مهندسي ژاپن، 1965
- تأسيس اولين شركت مهندسي ارزش در استراليا، 1965
- ابداع نمودار FAST توسط چارلز بايتوي (Charles Bytheway ) ، 1965
- تشكيل انجمن مهندسي ارزش در كشورهاي كانادا، اسكاتلند، آلمان، فرانسه، افريقاي جنوبي، چين، برزيل، عربستان صعودي و ... از سال 1967
3- دوره تكامل مهندسي ارزش
در فضاي كنوني استفاده از روش مهندسي ارزش به صورت اقدامي متهورانه مورد تأييد قرار گرفته و اين روزها فرآيند مهندسي ارزش به عنوان يكي از اركان پروژه به شمار مي‌آيد.
وجود چنين فضايي حاصل كاربردهاي گسترده مهندسي ارزش در پروژه‌هاي نظامي، صنعتي، عمراني، خدماتي و غيره و موفقيت‌هاي آن در گذشته مي‌باشد. از سالهاي ابتدايي دهه 1970 دوره‌هاي آموزشي متعدد و سمينارهاي متنوعي با محوريت مهندسي ارزش برگزار شده است. در اين سال گواهي‌نامه‌هاي متعددي جهت تأييد صلاحيت متخصصان ارزش صادر گرديد و در نهايت از سالها 1992 فدراسيون جهاني مهندسي ارزش تشكيل شد و كشورهاي مختلف دنيا نسبت به تصويب الزامات قانوني به كارگيري مهندسي ارزش در مراحل مختلف طرح‌ها، اقدام كرده‌اند.
در سالهاي اخير حيطه كاربرد مهندسي ارزش از اجراي بهينه طرح‌ها فراتر رفته و در زمينه‌هاي راهبري كلان طرح‌ها نيز كاربرد پيدا كرده است. اين روزها مهندسي ارزش با رويكرد مديريت ارزش و برنامه‌ريزي ارزش در زمينه‌هاي پيچيده متعدد از برنامه‌ريزي منابع انرژي گرفته تا بازنگري برنامه‌هاي در دست اجراي حمل و نقل و پروژه‌هاي مرتبط با رفاه عمومي بكار مي‌رود.
امروزه اطمينان از موفقيت تكنيك مهندسي ارزش و دامنه كاربرد آن تا بدانجا پيش رفته كه انجمن بين‌المللي مهندسي ارزش (SAVE ) ادعا مي‌كند: «متدولوژي ارزش اين نويد بزرگ را مي‌دهد كه با ادامه روند افزايش و بهبود ارزش محصولات، خدمات و سيستم‌ها و پروژه‌هاي عمراني، مي‌تواند مشكلات هزاره جديد را حل نمايد.
مراجع:
- Lawrence D. Miles, Techniques of Value Analysis and Engineering, Eleanor Miles Waller,1989
- Larry W. Zimmerman, Value Engineering A Practical Approach for Owners, Designers and contractors, CBS Publishers, 1988.
- Don Tapping, Tom Lauyster & Tom Shuker, Value Stream Management, Productivity, Lmc, 2002
- S. S. Iyer, Value Engineering: A How to Manual New Age Internatinal Publishers, 2000
- http://www. Value-eng.org
- HTTP://www.Scar-csva.org
- HTTP://www.ve-mavra:ir
8- دني ملك جورج، آنجلا پالمر، مديريت ارزش، ترجمه حميد احراري، 1379
9- فران ساين كنستانتينو، تحول روش تحليل ارزش به سوي مديريت ارزش، شركت مهندسي مشاور مهاب قدس، 1380
10- شركت مهندسي مشاور مهاب قدس، مهندسي ارزش در طراحي، اجرا و بهره‌برداري، 1378
11- مهدي روانشادنيا، ارزيابي سيستم اولويت‌بندي طرح‌هاي عمراني با استفاده از مهندسي ارزش، سمينار كارشناسي ارشد، 1383
12- مجموعه مقالات نخستين همايش مهندسي ارزش در طرح‌هاي عمراني، 1379
13- معاونت مهندسي و فن‌آوري وزارت نفت، مجموعه مقالات اولين همايش مهندسي ارزش در صنعت نفت، 1380
آرشيو مطالب...
عباس جهان آرا :
با عرض سلام وتشکر از آقای دکتر